Prawo cywilne

Kto jest uprawniony do zachowku?

Zgodnie z art. 991. § 1 kodeksu cywilnego do zachowku uprawnieniu są zstępni, małżonek oraz rodzice spadkodawcy, którzy byliby powołani do spadku z ustawy.

Jaka jest wysokość zachowku?

Art. 991 § 1 k.c wskazuje, iż uprawnionym do zachowku należy się zachowek stanowiący połowę wartości udziału spadkowego, jaki by im przypadł przy dziedziczeniu ustawowym. Jeżeli natomiast uprawniony jest trwale niezdolny do pracy albo jeżeli zstępny uprawniony jest małoletni, należy mu się wówczas dwie trzecie udziału spadkowego.

Jak obliczyć zachowek?

Aby móc obliczyć wysokość zachowku, w pierwszej kolejności konieczne jest obliczenie wartości spadku po zmarłym, następnie należałoby określić udział spadkowy, jaki przypadłby uprawnionemu do zachowku, w przypadku kiedy spadkodawca nie sporządził testamentu. Przy ustalaniu udziału spadkowego stanowiącego podstawę do obliczenia zachowku, bierze się pod uwagę również spadkobierców niegodnych oraz tych którzy spadek odrzucili. Nie uwzględnia się natomiast spadkobierców, którzy zrzekli się dziedziczenia bądź tez zostali wydziedziczenia.

Przy obliczaniu zachowku nie uwzględnia się zapisów i poleceń, natomiast dolicza się do spadku, stosownie do przepisów poniższych, darowizny uczynione przez spadkodawcę. Przy obliczaniu zachowku nie dolicza się do spadku darowizn – zwyczajowo w danych stosunkach przyjętych, ani tych dokonanych przed więcej niż 10 laty ( licząc wstecz od otwarcia spadku). Nie dolicza się również darowizn na rzecz osób nie będących spadkobiercami albo uprawnionymi do zachowku.

Przy obliczaniu zachowku należnego zstępnemu nie dolicza się do spadku darowizn uczynionych przez spadkodawcę w czasie, kiedy nie miał zstępnych. Nie dotyczy to jednak wypadku, gdy darowizna została uczyniona na mniej niż trzysta dni przed urodzeniem się zstępnego.

Przy obliczaniu zachowku należnego małżonkowi nie dolicza się do spadku darowizn, które spadkodawca uczynił przed zawarciem z nim małżeństwa.

Darowiznę uczynioną przez spadkodawcę uprawnionemu do zachowku zalicza się na należny mu zachowek. Jeżeli uprawnionym do zachowku jest dalszy zstępny spadkodawcy, zalicza się na należny mu zachowek także darowiznę uczynioną przez spadkodawcę wstępnemu uprawnionego.

Jeżeli uprawnionym do zachowku jest zstępny spadkodawcy, zalicza się na należny mu zachowek poniesione przez spadkodawcę koszty wychowania oraz wykształcenia ogólnego i zawodowego, o ile koszty te przekraczają przeciętną miarę przyjętą w danym środowisku.

Do kogo wystąpić z roszczeniem za zachowek?

Roszczenia o zapłatę z tytułu zachowku dochodzi się w trybie procesowym od spadkobierców. Jeżeli spadkobierca obowiązany do zapłaty zachowku sam jest również uprawniony do zachowku, jego odpowiedzialność ogranicza się tylko do wysokości nadwyżki przekraczającej jego własny zachowek.

Jeżeli uprawniony nie może otrzymać od spadkobiercy należnego mu zachowku, może on żądać od osoby, która otrzymała od spadkodawcy darowiznę doliczoną do spadku, sumy pieniężnej potrzebnej do uzupełnienia zachowku. Jednakże obdarowany jest obowiązany do zapłaty powyższej sumy tylko w granicach wzbogacenia będącego skutkiem darowizny.

Jeżeli obdarowany sam jest upragniony do zachowku, ponosi on odpowiedzialność względem innych uprawnionych do zachowku jedynie tylko do wysokości nadwyżki przekraczającej jego własny zachowek. Obdarowany może zwolnić się od obowiązku zapłaty sumy potrzebnej do uzupełnienia zachowku, przez wydanie przedmiotu darowizny.

Spośród kilku obdarowanych, jedynie obdarowany wcześniej ponosi odpowiedzialność stosownie do przepisów artykułu poprzedzającego, w przypadku gdy uprawniony do zachowku nie może uzyskać uzupełnienia zachowku od osoby, która obdarowana została później.

Co to jest zapis windykacyjny?

Dzięki wprowadzeniu do kodeksu cywilnego instytucji zapisu windykacyjnego, spadkodawca może zadecydować o podziale spadku, określając, jakie przedmioty przypadną po jego śmierci wskazanym przez niego osobom. Przedmiotem zapisu windykacyjnego może być: rzecz oznaczona co do tożsamości, zbywalne prawo majątkowe, przedsiębiorstwo lub gospodarstwo rolne, ustanowienie na rzecz zapisobiercy użytkowania lub służebności. Dzięki zapisowi windykacyjnemu można przepisać konkretne rzeczy wskazanych osobom ( np. dom synowi, mieszkanie córce, przedsiębiorstwo żonie).

Dzięki zapisowi windykacyjnemu pomija się etap dzielenia majątku na części.

Co nie wchodzi w skład wspólnego majątku małżonków?

Z chwilą zawarcia małżeństwa pomiędzy małżonkami powstaje wspólność ustawowa. Od tej chwili przedmioty majątkowe nabyte w czasie trwania małżeństwa wchodzą w skład ich majątku wspólnego. Zgodnie z kodeksem rodzinnym i opiekuńczym, istnieją pewne wyjątki od tej zasady, i niektóre rzeczy zawsze będą stanowiły część majątków osobistych małżonków.

Do majątku osobistego każdego z małżonków należą:

• przedmioty majątkowe służące wyłącznie do zaspokajania osobistych potrzeb jednego z małżonków;
• prawa majątkowe wynikające ze wspólności łącznej podlegającej odrębnym przepisom;
• prawa niezbywalne, które mogą przysługiwać tylko jednej osobie;
• przedmioty uzyskane z tytułu odszkodowania za uszkodzenie ciała lub wywołanie rozstroju zdrowia, bądź z tytułu zadośćuczynienia za doznaną krzywdę ( nie dotyczy to jednak renty, należnej poszkodowanemu małżonkowi z powodu całkowitej lub częściowej utraty zdolności do pracy zarobkowej, bądź też z powodu zwiększenia się potrzeb poszkodowanego małżonka lub zmniejszenia się widoków powodzenia na przyszłość);
• wierzytelności z tytułu wynagrodzenia za pracę lub z tytułu innej działalności zarobkowej jednego z małżonków;
• przedmioty majątkowe uzyskane z tytułu nagrody za osobiste osiągnięcia jednego z małżonków;
• prawa autorskie i prawa pokrewne, prawa własności przemysłowej oraz inne prawa twórcy;
• przedmioty majątkowe nabyte w zamian za składniki majątku osobistego, chyba, że przepis szczególny stanowi inaczej.

Kiedy i jak złożyć skargę na czynności komornika?

Na czynności oraz na zaniechania przez komornika dokonania czynności, przysługuje skarga do Sądu Rejonowego. Zgodnie z art. 767 kodeksem postępowania cywilnego (k.p.c.), do rozpoznania skargi na czynności komornika właściwym jest sąd, przy którym działa komornik. Natomiast art. 767 § 2k.p.c. wskazuje, iż prawo do złożenie takiej skargi przysługuje stronom postępowania tj dłużnikowi lub wierzycielowi oraz osobie, której prawa zostały naruszone bądź zagrożone przez czynności lub zaniechanie komornika.

Pod względem formalnym, skarga na czynność komornika powinna czynić zadość ogólnym wymaganiom pisma procesowego, określonym w art. 126 i następnym kpc, oraz wskazywać, jakie działanie komornika skarżymy. W skardze należy wskazać, o co wnioskujemy tj. o zmianę, uchylenie lub dokonanie czynności oraz uzasadnić wniosek. Termin wniesienia skargi wynosi 7 dni od dnia dokonania czynności, jeśli skarżący był obecny przy czynności lub był o jej terminie zawiadomiony. Jeśli skarżący nie był obecny przy czynności – od dnia zawiadomienia go o dokonaniu czynności. Komornik po zapoznaniu się z treścią odpisu skargi może ją uwzględnić bądź też odrzucić. W obu przypadkach jest on zobowiązany do zawiadomienia sąd, skarżącego oraz wszystkie osoby, których skarga dotyczy odnośnie swojego stanowiska w przedmiotowej sprawie. W przypadku, kiedy komornik nie zgodzi się z zarzutami, zobowiązany jest w przeciągu 3 dni sporządzić uzasadnienie dokonania zaskarżonej czynności lub przyczyn jej zaniechania. Takie uzasadnienie – swoje stanowisko w sprawie – musi przekazać wraz z aktami do sądu do którego wniesiono skargę. O zasadności skargi decyduje sąd, który na rozpoznaje skargi ma termin 7 dni od dnia jej wpływu.

Wniesienie skargi podlega opłacie sądowej w wysokości 100 zł, jednakże można wystąpić o zwolnienie z tych kosztów. Osoba wnosząca skargę może jednocześnie złożyć wniosek o zawieszenie postępowania egzekucyjnego w całości lub części.

Jak uzyskać zwolnienie z kosztów sądowych?

Zgodnie z Ustawą o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, sąd może zwolnić stronę od kosztów sądowych w całości lub części, jeżeli strona nie jest w stanie ich ponieść bez uszczerbku utrzymania koniecznego dla siebie i rodziny lub jest w stanie ponieść tylko część tych kosztów.

Częściowe zwolnienie od kosztów, może polegać na zwolnieniu od poniesienia ułamkowej bądź procentowej ich części, albo określonej ich kwoty czy też niektórych opłat lub wydatków. Strona częściowo zwolniona od kosztów sądowych, obowiązana jest uiścić opłaty oraz ponieść wydatki w takiej wysokości, jaka nie jest objęta zwolnieniem przyznanym przez sąd.

Wniosek składa się do sądu, w którym sprawa się toczy lub będzie się toczyć, przed wszczęciem postępowania lub w jego trakcie. We wniosku należy oznaczyć sąd do którego jest wniosek kierowany, a także należy wskazać dane osoby która ten wniosek składa. Dodatkowo w składanym wniosku należy przestawić własna sytuację majątkową, rodzinną przez załączenie wypełnionego oświadczenia obejmującego szczegółowe dane o stanie rodzinnym, majątku, dochodach i źródłach utrzymania – świadczenie takie sporządza się wg ustalonego wzoru, dostępnego na stronie każdego sądu.